Dzieci i młodzież – pierwsze kontakty z alkoholem i świat cyfrowych uzależnień
Choć może się to wydawać zaskakujące, pierwsze próby alkoholu w Polsce podejmują już dzieci w wieku około 12 lat. Badania pokazują, że wśród 15–16-latków aż 80% ma za sobą inicjację alkoholową, a niemal połowa przyznaje się do picia w ciągu ostatnich 30 dni. Najczęściej wybieranym napojem jest piwo, co pokazuje, że substancja często bagatelizowana w kontekście zdrowotnym staje się furtką do regularnego kontaktu z alkoholem.
Młodzież nie tylko sięga po alkohol. Badania ESPAD pokazują, że około 22% 16-latków próbowało narkotyków – od marihuany, przez dopalacze, po substancje syntetyczne. To szczególnie niepokojące, ponieważ wczesna inicjacja zwiększa ryzyko trwałego uzależnienia w dorosłym życiu.
Drugim ważnym obszarem są uzależnienia behawioralne. Szacuje się, że około 12% polskich nastolatków ma poważne problemy z nadużywaniem internetu, smartfonów czy gier komputerowych. To nie tylko kwestia czasu spędzanego przed ekranem, ale także zaburzenia relacji społecznych, snu i koncentracji. Specjaliści alarmują, że uzależnienia cyfrowe mogą być równie destrukcyjne jak substancje psychoaktywne – choć ich skutki rozwijają się wolniej i trudniej je dostrzec na pierwszy rzut oka.
Starsza młodzież – od eksperymentów do ryzykownych zachowań
W grupie 17–18-latków problem używania substancji jest jeszcze bardziej widoczny. Ponad 90% młodzieży ma doświadczenie z alkoholem, a część z nich regularnie sięga także po narkotyki. Co prawda w ostatnich latach zauważa się pewną tendencję spadkową w częstotliwości picia, jednak poziom pozostaje wysoki i stanowi realne zagrożenie zdrowotne.
To także wiek, w którym częściej pojawiają się ryzykowne wzorce picia – np. upijanie się do nieprzytomności czy mieszanie alkoholu z innymi substancjami. Tego typu zachowania mogą prowadzić do wypadków, przemocy czy problemów prawnych, ale także do długofalowych zmian w mózgu, który wciąż się rozwija.
Warto podkreślić, że starsza młodzież również często doświadcza uzależnień cyfrowych – gier, portali społecznościowych czy hazardu online. To wiek, w którym poszukiwanie intensywnych emocji łączy się z łatwym dostępem do treści i narzędzi, które potrafią bardzo szybko wciągnąć. Leczenie uzależnienia od komputera warto przeprowadzić, gdy młodzieniec samodzielnie nie daje sobie rady z utrzymaniem dyscypliny.
Dorośli – alkohol jako najczęstszy problem
W dorosłej populacji Polaków alkohol pozostaje najpowszechniejszą substancją psychoaktywną. Ponad 80% osób w wieku 18+ deklaruje, że piło w ostatnim roku, a jedynie nieco ponad 19% określa się jako abstynenci. Szacuje się, że 4–5 milionów Polaków pije w sposób ryzykowny lub jest uzależnionych, a aż 12 milionów doświadcza negatywnych konsekwencji społecznych związanych z alkoholem – w tym członkowie rodzin i bliscy osób uzależnionych.
Problemem są nie tylko ilości, ale i wzorce picia. Polska należy do krajów, w których popularny jest model „epizodycznego upijania się” – duże dawki spożywane w krótkim czasie. Taki sposób picia szczególnie obciąża serce, wątrobę i układ nerwowy, a dodatkowo zwiększa ryzyko przemocy domowej czy wypadków komunikacyjnych.
Choć narkotyki są mniej powszechne niż alkohol, również stanowią istotny problem. Badania pokazują, że w Polsce uzależnionych od narkotyków jest około 59 tys. osób, ale liczba eksperymentujących i używających okazjonalnie jest znacznie wyższa. Popularność zyskują substancje syntetyczne i dopalacze, które są szczególnie niebezpieczne z uwagi na nieprzewidywalny skład i siłę działania.
Nie można też pominąć uzależnień behawioralnych. Coraz więcej dorosłych mierzy się z pracoholizmem (szacuje się, że dotyczy nawet 17% pracowników), kompulsywnymi zakupami, hazardem czy objadaniem się. Choć często traktowane są z przymrużeniem oka, mają realny wpływ na zdrowie psychiczne, relacje rodzinne i sytuację finansową. Sprawdź leczenie uzależnień od hazardu.
Seniorzy – cichy problem późnej dorosłości
O uzależnieniach osób starszych mówi się zdecydowanie za mało, choć problem ten istnieje i często pozostaje ukryty. Seniorzy sięgają po alkohol, leki uspokajające i nasenne, a także coraz częściej – środki przeciwbólowe. Często wynika to z samotności, przewlekłych chorób i trudności emocjonalnych związanych z okresem późnej dorosłości.
W przypadku osób starszych leczenie alkoholizmu jest trudniejsze, a problem jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ organizm gorzej metabolizuje substancje, a ich interakcje z lekami mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Z uwagi na stereotyp „to już nie ma znaczenia” uzależnienia seniorów bywają bagatelizowane przez otoczenie i samych zainteresowanych. To sprawia, że diagnoza i terapia przychodzą późno, a skutki są bardziej dotkliwe.
Polska mapa uzależnień – wnioski i wyzwania
Zestawienie danych pokazuje jasno: w Polsce najpowszechniejszym uzależnieniem pozostaje alkohol – od wczesnej młodości po późną dorosłość. Młodzież dodatkowo narażona jest na szybki rozwój uzależnień cyfrowych, a w dorosłej populacji coraz większego znaczenia nabierają uzależnienia behawioralne. Narkotyki, choć mniej rozpowszechnione, stanowią szczególne zagrożenie dla młodzieży i osób eksperymentujących.
Największym wyzwaniem jest wczesna profilaktyka i edukacja. Im wcześniej pojawi się kontakt z substancją lub ryzykownym zachowaniem, tym większe ryzyko rozwoju pełnoobjawowego uzależnienia. Potrzebne są więc programy skierowane do dzieci i młodzieży, ale także wsparcie dla dorosłych i seniorów, którzy często pozostają poza głównym obszarem działań profilaktycznych.
Uzależnienie to choroba przewlekła, która nie wybiera wieku ani statusu społecznego. Może dotknąć każdego – i każdy zasługuje na profesjonalną pomoc. Dlatego tak ważne jest, by nie bagatelizować pierwszych sygnałów, szukać wsparcia i mówić o problemie otwarcie.
